Làm ở Văn phòng Chính phủ, sinh hoạt tổ hưu gần nhà bác Chí” - một vị nữa liền góp chuyện - “Buổi chiều đang chơi cầu lông bỗng gục tại chỗ. Vẫn chưa yên tâm về ca sọ não rất nặng này, trước lúc xuất phát, bác đã căn dặn kỹ đồng nghiệp ở lại chăm chút chị.
Tôi nghĩ ngay đến bác sĩ Chí ở gần nhà, liền hỏi, người như ông ấy làm thay cô có được không? Cô bảo, bác ấy là thầy của thầy cháu, sao không được. Khi nhắc đến tên BS. Bác cũng tri ân với người bệnh. Các vị bảo thế có khó cho tôi không? Nghe vậy, một ông ngồi bên tôi nghiêng đầu, chỉ vào phía hàm trái của mình còn nhìn rõ vết khâu đang bôi nghệ vàng ươm, nói: - Cách đây mươi ngày.
Chị kể là, bao nhiêu năm hỏi thăm ân nhân của mình, hôm rồi ngẫu nhiên vào làm đầu ở một hiệu phố Khương Trung (Thanh Xuân, Hà Nội), đúng lúc người cha của chủ quán là một đại tá quân đội đã về hưu đang ngồi đấy.
Làm cho vui ấy mà. Trò chuyện với bác, tôi phát hiện được một điều này nữa: thời kì qua, bác còn lặng thầm làm nhiều việc “không tên” khác. Khi nghe tôi “phỏng vấn” điều thắc mắc trên thì bác cười, bảo ngay: - Mình vẫn làm thêm khối việc đấy chứ. Ông đang nằm dài trên giường, tóc bạc phơ, tỉnh táo lắm. Cuối năm 1971, BS.
Chúng tôi đang nói chuyện thì có khách đến. Hướng dẫn nghiên cứu sinh này, chấm luận văn này, viết sách. Nhiều nhà khoa học tuổi cao, còn minh mẫn như bác vẫn trang nghiêm tham dự công việc đào tạo lớp trẻ như thế. Từ những chuyện hè như vậy, tôi thêm cảm phục bác hàng xóm. Mình sực nhớ ra: năm ấy chính mình đã lấy mảnh đạn trong cột sống cho ông ấy, một tiểu đoàn trưởng xe bị thương trên đường Trường Sơn.
Ông vui vẻ nhận lời ngay. Vẫn không qua khỏi vì bị lụt não quá nặng. Ngay sau đó bác có lệnh đi B. Và bác kể một chuyện diễn ra gần đây: - Mình xem Đài truyền hình Hà Nội có phóng sự “Hơn cả tình yêu”nói về bà Phạm Thị Tỵ ở Đồng Xa (Từ Liêm, Hà Nội), suốt 40 năm ròng chăm chút chu đáo chồng là ông Trần Văn Huấn, thương binh nặng, mất 92% sức khỏe, bị vết thương cột sống, liệt nửa người.
Rồi còn xoa tim ngoài lồng ngực. Nhưng ông N. Bác Chí đã nhớ ra bệnh nhân này. Bác nói “làm cho vui”, thâm tâm tôi hiểu đấy hoàn toàn là bổn phận. Bệnh tôi đỡ trông thấy, giờ đi lại ngon. Đi lại cách rách quá. Hồ Chí Minh. Chị được đưa cấp cứu đến cơ sở di tản của Viện 103 đặt tại Cao Mật, Bình Đà (Hà Tây). Chí từ trận mạc ra.
Ông bà đều bất ngờ, vui mừng. BS. Rồi chị xuất viện, sức khỏe dần bình phục. ”. Bà ngồi bên. Đã hết lời cảm tạ, mà bác ấy vẫn tỏ ra áy náy như thể mình có lỗi. Ông nghiêm mặt trả ngay lại tôi gói tiền. Bữa qua mang quà sang cảm ơn, ông bà cứ chối đây đẩy.
Vừa về nghỉ, bác đã sốt sắng cùng mấy đồng nghiệp trong khu tập thể như giáo sư Thực, giáo sư Mễ lập một tổ tham mưu sức khỏe tình nguyện. Tôi ra ủy ban lĩnh lương hưu, trên đường về vấp hòn đá ngã vỡ xương quai hàm, nằm quay lơ tưởng chết.
“Ông N. Mới đây, ngành giao thông vận chuyển còn cử người đến gặp, đề nghị bác viết giúp ngành chuyên đề “Cấp cứu những tai nạn giao thông trên đường xa trạm y tế” để phổ quát rộng cho các đoàn xe trên nhiều tuyến quốc lộ.
Khi nghe mình giới thiệu: tôi là Chí, đã cấp cứu, mổ cho ông tại Viện 103 đây. Đúng lúc tôi được lĩnh khoản tiền do tham gia tiền khởi nghĩa, mới lẳng lặng sang gặp, muốn biếu ông một ít, gọi là món quà ơn cứu mạng. Có người tốt đến thế là cùng. Toàn là của những người trong khu hoặc đoàn thể phường, quận nhờ. Bác Trần Mạnh Chí (người thứ ba từ trái sang) sau ngày nghỉ hưu đã đến thăm Trại thương binh nặng Liêm Cần (Hà Nam), gặp lại một thương binh nặng hạng 1/4 từng được bác mổ, điều trị.
Thế là mình tìm đến Đồng Xa. Đấy có thể gọi là những việc “có tên”. Ông hỏi về vết sẹo dài trên đầu chị, được nghe kể lại chuyện của hơn bốn mươi năm trước. Ở Học viện Quân y Viện 103, các học trò do bác trực tiếp chỉ dẫn luận văn hồi đương chức, nay đều đã thành chuyên viên đầu ngành, thay bác làm chủ nhiệm bộ môn ngoại tâm thần, như các đại tá, tấn sĩ: Vũ Hùng Liên, Bùi Thọ Lộ, Nguyễn Hùng Minh, Bùi Ngọc Tiến.
Chị ngập ngừng hỏi: - Thưa, chú là bác sĩ Trần Mạnh Chí ở Viện Quân y 103? - Đúng rồi - chủ nhà mời khách ngồi, hỏi tiếp - Chị gặp tôi có việc gì? Người nữ giới rơm rớm nước mắt, liền bước đến nắm chặt tay bác, nghẹn ngào nói: - Thưa chú, cháu tên Lộc, được chú cứu sống hồi năm 1968 do bom ở Xuân nay mai ạ.
Sau đó tôi đi viện. Gặp lại sức quen cũ, bác Trần Mạnh Chí rất vui. Chí đã tiến hành ca mổ trong nhiều giờ. Vậy nên, đến lúc có quyền ngơi nghỉ, hưởng sự an nhàn nhưng bác vẫn không nghỉ, thầm lặng làm tiếp những việc có thể làm mà không đòi hỏi một sự đãi ngộ nào.
Có mấy bữa liền da. Song, vẫn chưa thể hiểu hết thực hư lời thế gian phao đồn về “ông thủng thẳng việc đời”. Ông khăng khăng xương, khâu vết thương tại chỗ. Chúa luôn ở trong lòng cháu. Tôi bị viêm khớp háng nặng.
Bệnh viện bảo may bác được cấp cứu kịp thời, không lệch xương, không nhiễm trùng, vết khâu đẹp. Chia tay, chị Lộc xúc động nói với bác Chí: - Chú ạ, cháu theo công giáo. Ông ra hiệu bảo mình ngồi lại gần, cứ xoa xoa bàn tay mình, cười mà khóe mắt có giọt lệ ứa ra.
Ngoài những việc “ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng” như thế, lề thói viết lách từ hồi đương nhiệm bác cũng không bỏ được. Thế là tôi đến nhờ. Tôi hiểu: với bác, giúp người, vì người là niềm vui, là hạnh phúc của đời mình! Hà Nội 7/5/2010 Phạm Quang Đẩu. Hàng ngày ông mang đồ tiêm sang nhà tôi, quả mũi tiêm êm ái, mau chóng lắm. Đó là một nữ giới trạc ngoài năm mươi tuổi.
Cụ kể: - Các vị ạ, tôi chịu ơn ông Chí nhiều quá mà chẳng biết cách nào báo đáp. Run rủi thế nào đúng lúc vợ chồng ông Chí đi bộ thể dục qua.
Quan hoài đến các điều rất thiết thực trong từng lớp, cuốn “Đề phòng những tai nạn trong cuộc sống hiện đại” của bác được Nhà xuất bản Thanh Niên ấn hành năm 2001, diễn tả ngắn gọn, dễ hiểu cách sơ cứu tại chỗ các tai nạn thường gặp như: sốc chấn thương, chấn thương sọ não, giập não, chấn thương vùng bụng, gãy xương sống, gãy kín xương đòn, cấp cứu chết trôi, tai nạn bị vùi lấp.
Ngày đó, tàu bay Mỹ ném bom một trận địa pháo ở Xuân Mai, Hà Tây, chị Lộc là cấp dưỡng cho công trường gần đấy, bị mảnh bom vào đầu. Mới lại, cô y tá trẻ khi tiêm cứ lóng cóng, cô thú thực, vị trí tiêm khó, phải là người nhiều kinh nghiệm mới làm được việc này. Tôi đến chơi nhà bác. Chính mắt tôi thấy bác Chí quăng vợt chạy đến, đặt ông nằm ngửa, rồi cúi xuống ghé mồm mình vào mồm ông hà hơi thổi ngạt liên tục.
Ai mà tính hết được trong vòng mười năm qua, bác đã có bao nhiêu cuộc đi nói chuyện sức khỏe; bao nhiêu lần khám bệnh; đọc đơn thuốc; đọc phim Xquang, phim citi; giải đáp qua điện thoại cách phòng, chữa một bệnh cụ thể. Bệnh viện Việt Xô bắt hàng ngày phải đến tiêm phong toả vào vùng háng. Hôm đưa tang tôi đi cạnh bác Chí, bà vợ ông N. Bác luôn coi việc mình làm là bổn phận, là y đức.
Cả tháng trời kẽo kẹt như vậy, mà ông chẳng nằn nì gì. Người gần đây nhất, tiến sĩ Võ Tấn Sơn được bác hướng dẫn lúc đã nghỉ hưu, đang đảm nhiệm trọng trách Hiệu trưởng trường Đại học Y TP.
Người bệnh tri ân với bác. Mình lấy trong túi tặng ông một tượng gỗ khá to, tạc con đại bàng dang rộng đôi cánh, bảo: đồng chí tiểu trưởng đoàn xe Trường Sơn ơi, đồng chí là đại bàng không bao giờ chịu gãy cánh đâu! Đã có nhiều cuộc gặp lại đầy tình người xúc động như thế.
Ông đỡ tôi dậy, rồi bảo bà Mai, vợ ông, chạy về nhà lấy bông băng, hộp kim chỉ khâu, dao mổ. Bao nhiêu năm, hỏi thăm mãi, hôm rồi tình cờ cháu mới biết địa chỉ của chú. Chị Lộc đã đi lại được, song thể trạng vẫn yếu, cần được mổ tiếp. Chính tay bác mổ lại. Chú là Chúa của cháu, đã tái sinh cháu lần thứ hai! Khi chị Lộc về rồi, tôi hỏi bác Chí, chắc hẳn thời kì qua có nhiều trường hợp bệnh nhân tìm đến thầy thuốc như thế này? Bác gật đầu, còn nói thêm là, từ ngày về nghỉ bác cũng có nhiều dịp thăm lại những người mình đã cứu chữa.
Trần Mạnh Chí, ông vui vẻ bảo đó là người bạn quen biết và cho chị địa chỉ. Hôm rồi, có một cụ là lão thành cách mệnh ở gần nhà, đến nhập bọn với cánh chúng tôi đang lúc ngồi “buôn”.
